Cennik
Poradniki

13 min

Rodzaje oceniania oraz ich zastosowanie w edukacji i biznesie

Ocenianie to identyfikowanie poziomu wiedzy i wyciąganie wniosków, dzięki którym edukatorzy mogą uczyć lepiej. Przeczytaj o rodzajach i metodach oceniania oraz jak używać ich w szkole i firmie, by osiągać sukcesy.

Udostępnij przez:

assessment-types-and-methods

Czym jest ocenianie?

Czy nauka bez oceniania jest możliwa? Być może. Byłaby ona jednak o wiele trudniejsza bez możliwości sprawdzania wiedzy przed, w trakcie i po zakończonym procesie edukacyjnym. Nie dawałaby też dostępu do rzetelnych danych o postępach osób uczących się.

Światy edukacji i biznesu polegają na ocenianiu, które szacuje, “waży i mierzy” umiejętności oraz wiedzę. Bez możliwości wykazania, jak rośnie zrozumienie tematów, nauczanie byłoby niezwykle chaotyczne. Nie dawałoby też wglądu w wyniki grup i poszczególnych osób, a jedynie niejasne efekty. Sprawdźmy zatem, czym ocenianie w ogóle jest.

Definicja

Ocenianie to proces sprawdzania i określanie wiedzy oraz umiejętności w wymierny i obiektywny sposób. Składają się nań różne metody, od nieformalnych, jak odgrywanie ról, czy quizy, po sformalizowane, jak egzaminy na zakończenie szkoły, czy certyfikacje zawodowe, choćby w zawodzie doradcy finansowego.

Te same definicje oceniania odnoszą się zarówno do świata edukacji, jak i biznesu. Różnią się między sobą tym, w jakim celu mierzymy wiedzę i umiejętności. Wykorzystanie w edukacji to, oczywiście, szkolnictwo podstawowe, średnie, zawodowe i wyższe. W biznesie ocenianie wspiera pracę działów HR, rekruterów oraz procesy szkolenia i certyfikacji.

Smiling male teacher with a kid student sitting behind a desk

By szczegółowo zdefiniować ocenianie, opiszemy kilka jego rodzajów. Przedstawimy, jak się ich używa oraz z jakich metod korzystają, by zbierać informacje o uczących się oraz dokładnie zmierzyć i opisać ich wiedzę. Zgodnie z definicją oceniania, jest ono kluczowe w śledzeniu postępów, planowaniu nauczania oraz pracach administracyjnych w edukacji. Pomaga też włączać w procesy edukacyjne same osoby uczące się.

Ocenianie jako proces. Ocenianie jako ewaluacja.

W wielu językach słowa “assessment” oraz “evaluation” mają różne znaczenie i w przeciwieństwie do języka polskiego, nie używa się ich wymiennie. Niestety, w Polsce oba tłumaczone są jako “ocenianie”. Nie są jednak tym samym, dlatego opiszemy je szczegółowo i wskażemy różnice.

Czym zatem jest rodzaj oceniania nazywany ewaluacją? To osąd, a także hierarchia i klasyfikacja wartości, ilości lub znaczenia. Ewaluacja korzysta ze sztywnych kryteriów, dających obiektywne wyniki.

Samo słowo pochodzi z łaciny. Oryginalnie brzmiało ono “valere” i oznaczało wartość, moc i autorytet. Ewaluowanie to wydawanie osądów, w tym przypadku na temat osoby uczącej się, jej wiedzy oraz umiejętności.

Ocenianie nazywane w języku angielskim “assessment” ma charakter ciągły i znaczenie zbliżone do diagnozowania. Jest to długotrwały proces, który skupia się na monitorowaniu postępów osób uczących się. Daje edukatorom ważne informacje o tym, jak uczeń reaguje na przekazywanie wiedzy. Pozwala też osobom uczącym się na dawanie informacji zwrotnej nauczycielom i trenerom, przez co praca tych ostatnich jest bardziej wydajna.

Ocenianie jako proces ciągły polega też na zbieraniu informacji o uczących się, ich wiedzy, umiejętnościach oraz silnych i słabych stronach. Dzięki tym danym nauczyciele i trenerzy mogą dostosowywać procesy edukacyjne do potrzeb podopiecznych, zamiast oczekiwać, że zaakceptują oni nieefektywne metody przekazywania wiedzy.

Największą zaletą oceniania jako diagnozowania jest możliwość przekazywania informacji zwrotnej uczniom. Takie komentarze są w tej metodzie szczegółowe i spersonalizowane, biorą pod uwagę osobiste predyspozycje i potrzeby każdej osoby. Jest to sposób bardziej wydajny, bardziej przyjazny, zachęca też do nauki, gdyż koncentruje się na osiągnięciach, a nie brakach w wiedzy.

Informacja o tym, jak lepiej się uczyć, to podstawa nowoczesnej edukacji. Narodowe podstawy programowe nie służą już równaniu wszystkich uczniów do jednego standardu. Ich celem staje się wykorzystanie różnic między odbiorcami edukacji w sposób, który pomaga im doskonalić się i rozwijać we własnym tempie.

Ocenianie jako diagnozowanie (ang. assessment) Ocenianie jako ewaluacja (ang. evaluation)
Jest skoncentrowane na uczniuJest skoncentrowane na nauczycielu
Jest to zazwyczaj długotrwały procesJest to zawsze jednorazowa ocena
Wskazuje obszary do poprawyOcenia wiedzę i podaje wynik
Wspiera współpracęWspiera współzawodnictwo
Na ocenę lub bez ocenyZawsze na ocenę

Ocenianie jako diagnozowanie skupia się na uczniach i ich potrzebach. Ma na celu zapewnienie im informacji zwrotnej, która poprawi ich zdolność do nauki. Ewaluacja koncentruje się na nauczycielu i jego wymaganiach. Ma ona zapewnić edukatorom informację o tym, czy ich uczniowie osiągają oczekiwane wyniki.

Nauczyciele i trenerzy korzystają z oceniania jako diagnozowania, by obserwować procesy edukacyjne i wiedzieć, jak uczniowie przyswajają wiedzę. To długoterminowa strategia, którą można dostosowywać do potrzeb osób uczących się. Celem ewaluacji jest zaś jednorazowy pomiar wiedzy z zakresu określonego materiału. Osoby uczące mogą porównywać wyniki z kilku ewaluacji, nie wyciągną jednak żadnych wniosków poza tym, jak zmieniały się oceny.

Inna różnica polega na tym, co te metody dają uczącym się. Ocenianie jako diagnozowanie wskazuje mocne i słabe strony, ma zapewnić informacje zwrotne, pomocne w lepszym uczeniu się. Ewaluacja zaś wskazuje obszary deficytów i nie skupia się na osiągnięciach. Uczniowie dostają ograniczone informacje i mogą mieć problem z poprawą.

Ocenianie jako diagnozowanie nie powoduje współzawodnictwa, gdyż wyniki nie muszą być do końca mierzalne ani dawać jednoznacznej oceny na skali. Nawet jeśli uczeń otrzymuje ocenę, jest ona mniej ważna, niż komentarze do wykonanej pracy. Ewaluacja wspiera współzawodnictwo i kończy się oceną. Tylko w ten sposób można porównać osiągnięcia uczniów z celem edukacyjnym i określić, czy został on osiągnięty.

Język polski nie dostrzega różnicy znaczeń angielskich słów “assessment” i “evaluation”. Choć w naszym systemie edukacyjnym funkcjonuje termin “ewaluacja”, jest to synonim słowa “ocena”, przez co różnica zatraca się zupełnie. Dwa angielskie słowa pełnią różne funkcje, zarówno w edukacji jak i biznesie i powinny być wyraźnie rozróżniane.

Rodzaje oceniania

W edukacji oraz biznesie, do pomiaru wiedzy i umiejętności oraz kwantyfikacji postępów w nauce używamy kilku rodzajów oceniania. W wielu pracach naukowych i publicystycznych nawet do 10 typów. Biorąc pod uwagę ich cel, wyróżniamy 3 podstawowe rodzaje: diagnostyczne, kształtujące (lub formujące) oraz sumatywne (podsumowujące).

Ocenianie diagnostyczne

Jak sugeruje nazwa, ten rodzaj ma na celu zdiagnozowanie stanu wiedzy i umiejętności przed rozpoczęciem etapu procesu nauki. Ustalenie punktu startowego daje edukatorom ważne informacje o obecnym poziomie osób, które będą uczyć.

Jest to korzystne zwłaszcza wtedy, gdy grupa uczniów jest nowa lub gdy pojawiły się w niej osoby, których poziomu wiedzy i umiejętności nie znamy.

Ocenianie diagnostyczne w edukacji

Ten rodzaj oceniania daje wgląd w różnorodność grupy. Wskazuje, ilu jest w niej uczniów szczególnie uzdolnionych oraz osiągających słabsze wyniki. Mając wyniki oceny diagnostycznej, wprawny nauczyciel może przygotować efektywny plan edukacyjny, które weźmie pod uwagę potrzeby wszystkich osób w grupie.

Ocenianie diagnostyczne jest pomocne także w środowisku biznesowym

Kiedy firma wdraża nowego pracownika (tzw. onboarding) może wykorzystać diagnostykę, by poznać jego wiedzę i umiejętności. Mając te dane, dział HR może z kolei stworzyć indywidualny plan rozwoju zawodowego i wyznaczyć progi, jakie ta osoba powinna osiągnąć po określonym czasie pracy.

ZaletyWady
➕ Łatwe w użyciu, niezależnie od rodzaju grupy. ➖ Może wymagać specjalnego przeszkolenia nauczycieli/trenerów, by byli w stanie efektywnie przeprowadzać ocenę.
➕ Nieformalne, nie powodują stresu. ➖ Może wymagać wsparcia platform do zdalnego testowania, które są w stanie automatycznie sprawdzać odpowiedzi i szybko analizować dane od dużej liczby rozwiązujących.
➕ Daje w krótkim czasie wiarygodne, łatwe do wykorzystania dane.
➕ Elastyczne, nie wymaga tworzenia dużej ilości dokumentacji ani pracy administracyjnej.
➕ Zapewnia rzetelne dane, niezależnie od wielkości grupy. Jego efektywność rośnie wraz z wielkością grupy, ponieważ wymagają mniej pracy w przeliczeniu na osobę
Ocenianie diagnostyczne można wykonywać, korzystając z:
  • quizów,

  • rozmów z uczniami,

  • samooceny,

  • ankiet,

  • obserwacji podczas szkolenia/lekcji, itp.

Smiling employees during a meeting in the office

Ocenianie sumatywne (podsumowujące)

Ocenianie sumatywne jest używane do mierzenia wiedzy i umiejętności zdobytych podczas procesu nauki, po zakończeniu jednostki materiału. Skupia się ono na porównaniu osiągnięć osób uczących/szkolących się w stosunku do oczekiwanego standardu.

Ocenianie sumatywne w edukacji

W wypadku szkół podstawowych, średnich, zawodowych i wyższych, umożliwia nauczycielom wystawianie ocen, na podstawie których oblicza się potem ocenę semestralną oraz roczną. Pomaga ono też sprawdzić stopień opanowania przez uczniów i studentów wiedzy względem progów określanych przepisami ustaw.

Ocenianie sumatywne w biznesie

To źródło wiarygodnych danych o poziomie kompetencji pracowników. Korzystają z nich na przykład działy HR, by zbadać efektywność szkoleń. W przypadku rekrutacji, za ich pomocą można wykazać, czy potencjalny pracownik ma kompetencje wymagane do pracy, w szczególności łatwe do oceny umiejętności twarde.

W biznesie używane jest też do badania wiedzy na cele określone prawem (w niektórych zawodach, by utrzymać prawo do ich wykonywania, trzeba szkolić się i poddawać ocenom), a także wewnętrznymi przepisami firm i instytucji.

Korzyści dla procesów certyfikacji biznesowej to możliwość sprawdzenia, czy oceniane osoba reprezentuje wystarczający poziom wiedzy i umiejętności, by uzyskać certyfikat.

ZaletyWady
➕ Nie wymaga dostosowywania do poziomu, czy wielkości grupy. Może być używane wielokrotnie, jeśli nie zmienia się podstawa programowa. Nauczycielom i trenerom warto przypomnieć, że używanie tych samych testów, czy egzaminów może zachęcać do ściągania i ułatwiać je. ➖ Jest sformalizowane, skupione wyłącznie na wystawieniu oceny, a przez to bardzo stresujące.
➕ Zapewnia zwięzłe informacje o wynikach poszczególnych osób uczących się, co jest niezbędne do celów administracyjnych. ➖ Wymaga od nauczycieli i trenerów długich przygotowań, zwłaszcza w przypadku najważniejszych testów i egzaminów. Źle przygotowane ocenianie sumatywne można spowodować pogorszenie wyników osób ocenianych.
➕ Pomaga określić te obszary wiedzy, w których uczniowie mają luki. ➖ Złe wyniki pogarszają samoocenę uczących się i utrudniają dalszą naukę.
➕ Daje obiektywne informacje o tym, czy dana osoba spełnia wymagania niezbędne, by otrzymać dyplom, tytuł zawodowy i naukowy albo certyfikat biznesowy. ➖ Zazwyczaj polega na jednorazowej ocenie, nie umożliwia edukatorom wnikliwej obserwacji zmian wyników w nauce na przestrzeni czasu. Utrudnia przez to planowanie edukacji.
Do oceniania sumatywnego używamy:
  • Testów standaryzowanych.

  • Sprawdzianów na zakończenie partii materiału.

  • Egzaminów semestralnych.

  • Prac semestralnych i rocznych.

  • Egzaminów wstępnych na studia.

Business training and recruitment rely heavily on the proper use of assessments and evaluations

Ocenianie kształtujące (formujące)

W przeciwieństwie do oceniania sumatywnego kształtujące nie czeka na zakończenie etapu nauki, czy partii materiału. Ten proces jest ciągły i toczy się wraz z nauką. Polega na powtarzalnym ocenianiu wiedzy i umiejętności.

Nauczyciele i trenerzy kładą nacisk na długoterminowe osiągnięcia i dobre samopoczucie osób uczących się, nie na jednorazową ocenę z testu czy egzaminu.

Ocenianie kształtujące w edukacji

Ocenianie kształtujące pokazuje więcej, niż tylko to, jak dana osoba opanowała określony materiał. Jego ciągłość zapewnia stały dostęp do informacji zwrotnych o tym, jak uczeń radzi sobie z nauką ogólnie.

Ocenianie kształtujące jest proaktywne. Nie skupia się jednokierunkowej komunikacji nauczyciel-uczeń, ale zachęca tego ostatniego do aktywnego udziału w procesie edukacji. Daje też nauczycielom stały dostęp do szczegółowych danych o postępach uczniów. Monitorując postępy edukatorzy wiedzą, które elementy materiału wciąż wymagają większej uwagi i poprawy.

Ten rodzaj oceniania jest przyjazny w stosunku do uczniów i zapewnia im informacje zwrotne pomocne w nauce. Działa też motywująco i wskazuje osiągnięcia, zamiast skupiać się na porażkach, jak robi to ocenianie sumatywne.

Ocenianie kształtujące w biznesie

W środowisku biznesowym używać powinno się zarówno oceniania kształtującego, jak i sumatywnego. Te dwa rodzaje uzupełniają się wzajemnie i umożliwiają bardziej wnikliwe obserwacje szkoleń, budowania zespołu, czy rekrutacji. Analizy dostępne dzięki temu pomagają podejmować decyzje na podstawie rzetelnych faktów. Ocenianie kształtujące daje zaś dodatkową korzyść, ponieważ:

  • Bazując na postępach uczniów, uwidacznia miejsca, w których mają oni problemy. Zaznaczają, gdzie trenerzy powinni dołożyć starań, by cała grupa notowała postępy.

  • Łatwo pokazuje najlepiej uczących się członków grupy szkoleniowej. W przyszłości takie osoby mogą na przykład zostać mentorami lub kandydatami do zastąpienia ważnych pracowników w organizacji.

Lepsze ocenianie dzięki testom online

Te zalety można dodatkowo potęgować, łącząc edukację kształtującą z możliwościami, jakie dają nowoczesne platformy do oceniania online. Ich użycie eliminuje podstawowy problem oceniania kształtującego - czasochłonny proces analizy wyników i wyciągania z nich wniosków.

Ludzie potrzebują długich godzin, by interpretować dane, podczas gdy algorytm radzi z tym sobie w ciągu sekund. "Mierzy i waży” on osiągnięcia grupy oraz poszczególnych jej członków i daje szczegółowe analizy i statystyki. Dzięki temu osoby zarządzające firmą mogą podejmować decyzje oparte na faktach.

ZaletyWady
➕ Koncentruje się na długoterminowych korzyściach, a nie na dobrej ocenie i przejściu do kolejnej partii materiału (“zakuj, zdaj, zapomnij”). ➖ Ocenianie, zwłaszcza kształtujące, wymaga czasu. Im więcej osób uczących lub szkolących się liczy grupa, tym dłużej zajmuje nauczycielom i trenerom sprawdzenie efektów ich nauki i zapewnienie informacji zwrotnej.
➕ Zwiększa u osób uczących się chęć, by współtworzyć proces edukacyjny i daje lepszą motywację do zdobywania wiedzy. ➖ Ocenianie kształtujące wymaga planowania i organizacji. Rodzi to problemy w tych systemach edukacyjnych, gdzie nauczyciele są przepracowani. Przez obowiązki administracyjne nie mają oni czasu na szczegółową analizę potrzeb uczniów, ani na wartościowe, pozytywne komentarze, potrzebne do rozwoju.
➕ Dzięki bogatym informacjom zwrotnym od edukatorów pozwala uczniom zrozumieć więcej o tym, w jaki sposób się uczą. ➖ Nie powinno być wykorzystywane wielokrotnie, ponieważ potrzeby różnych grup różnią się od siebie. Wymaga też więcej od edukatorów, którzy muszą umieć wykorzystać zdobyte informacje. Jest to pracochłonne i trudniejsze, niż w ocenianiu sumatywnym.
➕ Promuje współpracę i dobrą atmosferę podczas nauki, w przeciwieństwie do tradycyjnego podejścia, w które zachęca do współzawodnictwa i powoduje silny stres. ➖ Instytucje edukacyjne i biznesowe, które korzystają z oceniania kształtującego, muszą używać specjalnych procedur zbierania danych, przetwarzania ich oraz wyciągania wniosków. Nie można bowiem robić tego byle jak i oczekiwać dobrych efektów.
Przykłady stosowania oceniania kształtującego to:
  • “Wyjściówki”, krótkie testy na rozpoczęcie lub zakończenie lekcji/sesji treningowej.

  • Rozmowy 1:1.

  • Ankiety

  • Dyskusje grupowe.

Smiling african-american woman teacher with young pupils during ICT class

Ocenianie efektów, wspomagające oraz jako metoda nauki

Inna metodologia wskazuje na istnienie 3 innych rodzajów oceniania. Podział polega tym razem na tym, jaka jest ich relacja do procesu nauczania i uczenia się, a nie sposób mierzenia wiedzy i umiejętności:

  • Ocenianie efektów nauki

  • Ocenianie wspomagające naukę

  • Ocenianie jako metoda nauki

Ocenianie efektów nauki

Ocenianie efektów nauki (ang. assessments of learning) to oparta o skalę ocen metoda, która koncentruje się na weryfikacji tego, czy osoby uczące się spełniają określone kryteria. Sprawdzają na przykład czy uczniowie opanowali do końca 3. klasy tabliczkę mnożenia, jak nakazuje to podstawa programowa. By dowiedzieć się tego, najlepiej jest zweryfikować wiedzę z matematyki za pomocą testu. W ten sposób ocenianie efektów nauki jest bliskie definicji ewaluacji.

Ta metoda zatem jest zbieżna z ocenianiem sumatywnym. Podstawowym jej celem jest wymierne określenie wiedzy i umiejętności. Nie liczą się w tym przypadku starania, a jedynie efekt, nie ma też praktycznie żadnych konstruktywnych informacji zwrotnych.

Poza pokazaniem jedynie, których partii materiału uczeń nie opanował, innym minusem tej metody jest brak informacji zwrotnej dla edukatora. Wynik na skali od “jedynki” po “szóstkę” lub wyrażony procentowo nie mówi nauczycielowi nic o tym, jak powinien kontynuować proces edukacyjny.

W efekcie tego, nowe podejście związane z ocenianiem kształtującym uzupełnia w znacznej mierze ocenianie efektów nauki oraz sumatywne w edukacji od szkół podstawowych po wyższe.

Ocenianie wspomagające naukę

Ocenianie wspomagające naukę (assessments for learning) koncentruje się na długotrwałych procesach edukacyjnych, a nie serii krótkich, niepowiązanych ze sobą zadań. To całościowe podejście stale ewoluuje wraz ze zmianami sposobów przekazywania wiedzy przez nauczyciela, na drodze prób i błędów. Ocenianie wspomagające naukę bierze pod uwagę różnice pomiędzy uczniami i grupami, a także wskazuje, że edukatorzy powinni dostosowywać na bieżąco to, w jaki sposób uczą.

Nauczyciele i trenerzy zaczynają ten proces od identyfikacji potrzeb osób uczących się. Na podstawie ustaleń tworzą potem plan edukacyjny. W trakcie nauczania mają miejsce okresowe oceny, których celem jest zapewnienie nauczycielowi lub trenerowi informacji zwrotnej. Dzięki niej łatwo jest ocenić efektywność procesu edukacyjnego i wprowadzić ewentualne zmiany. Trwa to przez cały czas nauki lub szkolenia.

Ocenianie wspomagające naukę świetnie sprawdza się w realizacji celów długoterminowych. Pomaga też wywołać i utrzymać pozytywne nastawienie u osób uczących się. Uczniowie i uczestnicy szkoleń wiedzą, że ich opinie są brane pod uwagę i wpływają na proces nauczania. Chętniej dzięki temu włączają się w lekcje, czy sesje i bardziej chcą się uczyć.

Ocenianie jako metoda nauki

Ocenianie jako metoda nauki (assessments as learning) to ustawienie osób uczących się jako oceniające i oceniane jednocześnie. Dzieje się tak dzięki rozwojowi i wspieraniu ich umiejętności metapoznawczych. Jednym z zastosowań tej metody jest samoocena. Uczniów i uczestników szkoleń zachęca się do samodzielnego monitorowania swoich postępów w nauce, co daje im częściową kontrolę nad procesem edukacji. Równocześnie wchodzą oni w interakcje z nauczycielami lub trenerami oraz innymi uczącymi się.

Daje im to sprawczość, większe możliwości i sprawia, że czują się ważniejsi. Kiedy młodym uczniom okazuje się szacunek i zaufanie, częściej podejmują oni rozważne decyzje i traktują naukę poważniej. Mając kontrolę nad swoją nauką, szybciej zdobywają oni wiedzę.

Osoby uczące i szkolące się nie są już tylko pasywnymi odbiorcami tematów poruszanych przez edukatorów. Mogą też robić więcej, niż tylko dawać im raz na jakiś czas informacje zwrotne. Uczestniczą aktywnie w każdym etapie nauczania i uczenia się, w tym w ocenianiu, co do tej pory było wyłączną domeną nauczycieli.

Edukatorzy robią o wiele więcej, niż tylko nauczają. Motywują oni uczniów do wykazywania inicjatywy. Uczniowie, mogąc oceniać się nawzajem, łatwiej nawiązują kontakty, co jest szczególnie ważne, teraz gdy młodzież ma problemy z wchodzeniem w relacje rówieśnicze. Możliwość samooceny własnych prac inspiruje natomiast do wzięcia odpowiedzialności za swoją naukę.

Różnice między metodami oceniania

Powyższe 3 metody oceniania porównać można do 3 różnych podejść w funkcjonowaniu internetu.

  • Ocenianie efektów nauki podobne jest do sieci 1.0, czyli początków internetu. Komunikacja jest jednokierunkowa, biegnie ona od stron internetowych (edukatorów) do użytkowników (uczniów).

  • Ocenianie wspomagające naukę porównać można do sieci 2.0. Informacje płyną w obu kierunkach (z powodu ciągłych komentarzy od użytkowników) i strony internetowe (edukatorzy) dostosowują się zmieniających się potrzeb użytkowników (uczniów).

  • Ocenianie jako metoda nauki to internet 3.0. W dodatku do dwukierunkowego przepływu informacji, użytkownicy (uczniowie) mogą teraz sami tworzyć treść (czyli oceniać prace kolegów i koleżanek lub swoje własne). Ten rodzaj oceniania daje osobom uczącym się możliwość przejęcia inicjatywy i wspomaga procesy edukacyjne.

Każda kolejna strategia włącza odbiorców edukacji mocniej, niż poprzednia. Daje także lepsze wyniki dzięki postawieniu na zaangażowanie uczniów w procesy, a nie tylko na nauczanie i sprawdzanie poziomu wiedzy.

rodzaje-typow-i-metod-oceniania

Używanie oceniania jako diagnozowania i oceniania jako ewaluacji

Zastanawiasz się nad różnicami między quizem i kartkówką, testem a egzaminem?

Wszystkie one to metody oceniania w szkołach i firmach, używane do mierzenia wiedzy i umiejętności. Temat ten jest jednak o wiele szerszy, a do oceniania służyć mogą także: zwykłe pytanie, prezentacja, dyskusja, a nawet gra.

W tym artykule opisujemy trzy najczęściej używane. Pamiętaj, że różnice pomiędzy nimi mogą często być niewyraźne. Niektóre quizy i kartkówki trudno odróżnić od testów, a testy od egzaminów i temat ten jest niezwykle złożony.

Na przykład metoda oceniania nazywana przez jednego nauczyciela kartkówką, może być dla innego testem. Ten sam sprawdzian, zawierający dokładnie te same pytania może być quizem lub kartkówką jeśli nie ma dużego wpływu na ocenę końcową, albo testem, jeśli ma duży wpływ.

Czym jest test?

To najbardziej ogólne określenie z trzech wspomnianych. Choć testy kojarzymy zwykle z edukacją, można je znaleźć także poza nią.

Jednak w szkolnej klasie, auli uniwersyteckiej, czy sali szkoleniowej, testuje się osoby i grupy, by weryfikować wiedzę i umiejętności. W edukacji test oznacza ocenianie o średnim poziomie ważności. Może on być na ocenę, ale nie musi, na przykład kiedy jest formą samooceny.

Niektóre testy mogą być krótkie i nieformalne. To kartkówki. Czasami robi się je dla zabawy, nazywają się wtedy quizami. Inne mogą być długie, złożone i formalne. Te nazywamy egzaminami.

Czy jest quiz i kartkówka?

To krótkie i najbardziej powszechnie występujące formy oceniania. Zazwyczaj dotyczą niewielkich fragmentów materiału i mają niewielki wpływ na ocenę końcową, a w przypadku quizów - nie mają żadnego. Zwykle są one niezapowiedziane. Mogą też stanowić nieodłączną część lekcji lub szkolenia. Edukatorzy mogą używać ich, by dowiedzieć się, co osoby uczące lub szkolące się wyniosły z danego spotkania.

Quiz i kartkówka to najmniej ważne metody oceniania wiedzy, powodują zatem najmniejszy stres (te zapowiedziane, rzecz jasna). Edukatorzy wykorzystują je, by utrzymać zaangażowanie i uwagę uczących się i lepiej przygotować ich na ważniejsze metody oceniania: testy i egzaminy.

Czym jest egzamin?

To najdłuższe i najbardziej skomplikowane narzędzie, jakim do oceny wiedzy i umiejętności dysponują nauczyciele i trenerzy. Mierzy ono stopień opanowania materiału z całości przedmiotu szkolnego lub szkolenia. Egzaminy zajmują najwięcej czasu i są najbardziej skomplikowanym z trzech opisywanych tu narzędzi. Osoby uczące lub szkolące się, które nie zdadzą egzaminu, muszą podejść do niego ponownie, czasem też ponownie odbyć naukę przedmiotu lub szkolenie.

Egzaminy są zawsze na ocenę. Takie rozwiązanie spowodowane jest tym, że informacja o zdaniu lub nie, powinna być poparta jasnym wskazaniem poziomu wiedzy zdającego. Są to też najważniejsze z narzędzi do oceniania i mają największy wpływ na dalszą ścieżkę edukacyjną lub zawodową.

asd

Podsumowanie

W szkolnictwie i biznesie znaleźć można najróżniejsze metody oceniania: proste oraz skomplikowane, formalne i nieformalne, wreszcie skoncentrowane na potrzebach edukatorów lub ich uczniów.

W naturę edukacji wpisana jest jej atomizacja. Systemy oceniania używane w różnych państwach różnią się więc między sobą. Różnice można jednak znaleźć na też niższych poziomach, na przykład rejonów, czy nawet miast. Często nawet nauczyciele tej samej szkoły mają różne zdania o tym, czy jakieś zadanie jest kartkówką, czy klasówką.

Najważniejsze jest to, że różne metody oceniania używane są przez szkolnictwo oraz biznes w jednym celu: by zwiększać efektywność nauczania. Z wiedzą pozyskaną od osób uczących się, edukatorzy mogą im pomagać w nauce, zwiększać ich zaangażowanie w proces edukacji, i zapewnić pozytywną atmosferę lekcji, czy szkoleń.

W szkołach oraz firmach ocenianie pomaga ustalić jakie działania zdają egzamin i jakie zwiększą efektywność procesów edukacyjnych, oraz pomogą uczącym się szybciej zdobywać wiedzę i umiejętności.

Powiązane artykuły

Young, smiling, blonde woman sitting an on-site test
Poradniki

Metody oceniania w firmach i szkołach. Poradnik praktyczny.

Ocenianie wspiera naukę, a także mierzy jej efekty. Jest najważniejszym źródłem wiedzy w edukacji oraz biznesie. Przeczytaj więcej o metodach, których możesz używać i wyciągaj wnioski, zamiast tylko zbierać wyniki.

Październik 27, 2022

11 min